Mając w świadomości drogę, którą trzeba przejść, aby przekształcić zastaną rzeczywistość i poprowadzić wspólnotę parafialną w stronę jej ideału, należy najpierw określić kroki potrzebne, by dojść do celu. Służy temu odpowiednie przeżycie programowania duszpasterskiego dla konkretnej wspólnoty parafialnej.

Polega ono na jasnym określeniu:

• co chcemy uzyskać, to znaczy jaki cel pragniemy osiągnąć w danym okresie,
• motywacji, a więc wskazaniu, dlaczego chcemy to osiągnąć – chodzi więc o uzasadnienie tego celu przez wyraźne wskazanie problematycznej sytuacji, która stoi na przeszkodzie budowania wspólnotowych relacji w parafii, a także o odkrycie duchowej motywacji w dążeniu do tego celu (z odniesieniem do konkretnego nauczania Kościoła lub Biblii) oraz określenie ewangelicznego nawrócenia, którego domaga się zastana sytuacja, aby skutecznie zmierzyć się z zauważonym problemem i stopniowo go przezwyciężać,
• programowania powiązanych ze sobą wspólnym celem roku kolejnych wydarzeń ewangelizacyjnych, które należy zrealizować, aby krok po kroku systematycznie dążyć do wyznaczonego celu dziękiwłaściwie dobranej metodzie,
• terminów, do kiedy należy zrealizować poszczególne działania, oraz ustaleniu osób odpowiedzialnych za realizację zaprogramowanych działań,
• terminu spotkania, na którym zostanie oceniony stopień realizacji wyznaczonego celu.

Warto również przewidzieć środki materialne (narzędzia) i finansowe (koszty) potrzebne do realizacji programowanych zadań. Analiza posiadanych środków i przewidziany termin wykonania pozwolą ocenić, czy proponowany program zostanie zrealizowany.

Opracowanie kilkuletniego „planu duszpasterskiego” oraz rocznego „programu duszpasterskiego” służy nie tylko sprawom organizacyjnym, ale jest także okazją, żeby nadać konkretną formę postawie teologicznej „posłuszeństwa prawdzie” (1 P 1,22) w nadziei, że tak zostaną spełnione obietnice Ducha Świętego i wymagania ewangelicznej miłości. Podejmując się tego zadania, zobowiązujemy się do przemiany teraźniejszości, działając siłą miłości i mocą Ducha Świętego.

Najbardziej pracochłonnym wysiłkiem jest opracowanie kilkuletniego planowania (rozumianego jako ustalenie i uzasadnienie sekwencji dorocznych celów, które zamierza się osiągnąć w ciągu kilku lat) i corocznego programowania duszpasterskiego (czyli określenie działań uzasadnionych celem wyznaczonym na dany rok). Należy pamiętać, że nie jest to tylko kwestia organizacyjna i logistyczna. W naszych założeniach wysiłek planowania i programowania powinien mieć raczej charakter doświadczenia duchowego rozeznania tego, jaki krok można i należy zrobić w określonej sytuacji, z tymi konkretnymi osobami, w tym środowisku i kulturze oraz w danym momencie (w historii tego ludu Bożego). Nawet jeżeli w praktyce podczas planowania często korzysta się z ogólnych założeń projektu odnowy, to i tak zawsze należy je dynamicznie dostosować do warunków konkretnej parafii, co domaga się posiadania opracowanej przez siebie diagnozy sytuacji duszpasterskiej oraz odpowiedniego czasu i dobrej woli na wspólną refleksję.

Dlatego regularnym wyzwaniem, którego nie można zaniedbywać, jest dla parafii doroczna ocena realizacji dotychczasowego programu oraz opracowanie takiego programu na kolejny rok, co wymaga:

• wolności wewnętrznej: aby pokonać gorzkie doświadczenia zprzeszłości, kiedy czegoś nie można było zrobić, tego odczucia, że już nie warto próbować z obawy przed kolejnym niepowodzeniem,
• świadomości naszych ograniczeń: przecież nigdy nie będziemy mieli absolutnej pewności, jaka jest wola Boga,
• cierpliwości: jako umiejętności poczekania na dogodną chwilę, aby skoncentrować całą energię na pierwszym kroku możliwym do zrealizowania (nadzieja), unikając przez to pustego aktywizmu i niepotrzebnego narzekania na wszystko,
• akceptacji „prawa wcielenia”, które przypomina nam:
• o czasowości – że wszystko, co ludzkie, potrzebuje swojego czasu, idzie powoli, krok za krokiem, więc nie można się spieszyć ani przyspieszać działań lub „palić” zaplanowane już etapy realizacji celów,
• o historyczności – że tylko to staje się w pełni ludzkim doświadczeniem, co ludzie sami przeżywają ze sobą w konkretnych sytuacjach i w ramach określonej kultury.

Te prawa uczą, że wysiłek planowania i programowania duszpasterskiego, a także wytrwałe realizowanie tych zamierzeń, warte są tego trudu, bo stają się dla nas wypełnianiem bożej woli. A przy okazji prowadzi nas do pogodzenia się z tym, że nie wszystko od nas zależy, bo my nie jesteśmy Bogiem. Ale możemy i powinniśmy współpracować z Nim, bo to On nas prowadzi jako swój lud. Zatem nasze starania o plan i program duszpasterski nie są jakimś wymyślaniem atrakcyjnych inicjatyw, ale jest to przede wszystkim uczciwe i solidne rozeznawanie bożej woli wobec nas i naszej wspólnoty parafialnej.

Sposób postępowania przy każdym programowaniu roku duszpasterskiego^[1] jest następujący.

1. Najpierw trzeba przyjąć ogólny cel roku, bo od niego zależą zamierzenia poszczególnych wydarzeń. Pamiętajmy jednak, że roczne cele powinny być już określone w kilkuletnim planie duszpasterskim parafii, który może być jednak zweryfikowany, jeśli domaga się tego aktualna sytuacja. Sformułowanie celu należy uzupełnić o motywację wynikającą z aktualnej sytuacji oraz z rozeznania woli bożej wobec danej wspólnoty, którą formułuje się jako „konkretne” nawrócenie, do którego będą zapraszać wydarzenia danego roku duszpasterskiego.
2. Następnie przechodzi się do programowania poszczególnych poziomów duszpasterstwa, zaczynając od wydarzeń ewangelizacyjnych dotyczących całej wspólnoty parafialnej.
3. Można też przewidzieć programy specjalne, które będą potrzebne przykładowo dla określonych środowisk, oczywiście skoordynowane z programem ogólnym.
4. W końcu przygotowuje się kalendarz roku duszpasterskiego, czyli: temat, cel z uzasadnieniem, daty przygotowania, realizacji i oceny, osoby odpowiedzialne oraz inne uwagi przydatne w odniesieniu do programowanego wydarzenia lub inicjatywy.

 

Programowanie duszpasterskie obejmuje następujące poziomy:

• duszpasterstwo całości (czyli „miesięczne” wydarzenia ewangelizacyjne),
• struktury odpowiedzialne za przygotowanie i realizację wydarzeń (PZK, RZK),
• przepływ informacji (sekretariat i redakcja listu).

Z czasem, w miarę przechodzenia do kolejnych etapów programu odnowy i ewangelizacji, programuje się również inne poziomy duszpasterskie, na przykład spotkania grup sąsiedzkich, które powstają po I etapie, albo działanie struktur parafialnych i spotkań formacyjnych dla osób w nich zaangażowanych.

Na zakończenie każdego roku duszpasterskiego organizowane jest spotkanie oceny realizacji celu danego roku duszpasterskiego. Analizuje się wtedy, co udało się zrealizować, a czego nie. Na podstawie zdobytego w ten sposób doświadczenia formowane są propozycje na przyszłość. Od tych wniosków rozpoczyna się potem programowanie kolejnego roku duszpasterskiego zgodnie z wieloletnim planem odnowy parafii.

^[1] Por. Od masy do Ludu Bożego, s. 44 i n.