Rys historyczny

Parafia została erygowana w roku 1400. Do niedawna była jedyną w Hrubieszowie. Największy podział terytorialny parafii dokonał się w 2001 roku i od tej pory w mieście są cztery parafie. Przy parafii św. Mikołaja pozostało około 8500 wiernych. Liczba ta z roku na rok malała (emigracja do miast i za granicę oraz niekorzystny trend demograficzny) tak, że obecnie według Urzędu Meldunkowego jest około 7000 osób.

Obecnie na terenie parafii jest Zgromadzenie Córek Maryi Niepokalanej. Zakonnice od okresu międzywojennego prowadziły na terenie parafii między innymi ochronkę dla sierot, przytułek dla osób starszych, przedszkole oraz półkolonie dla dzieci biednych. Obecnie siostry pracują przy katechizacji dzieci w szkole. Obok kościoła położona jest nowa plebania, obecnie Dom Księży Seniorów. Dawna, w stylu późnobarokowym, wzniesiona w XVIII wieku, zaliczana do zabytków – jest mieszkaniem dla pracujących księży – plebania parafialna.

Pierwotna, drewniana świątynia parafialna istniała w miejscu dzisiejszej cerkwi. Ten drewniany kościół rozebrano w roku 1787. Obecny kościół pw. św. Mikołaja został wybudowany w latach 1736-1750 dla dominikanów. Po kasacie klasztoru w roku 1781 stał się on kościołem parafialnym.

Z diagnozy sytuacji duszpasterskiej parafii wynika, że na poziomie promocji duchowości widoczne są następujące problemy:

• poszczególne grupy zaangażowane są tak mocno w osobiste charyzmaty, że brak im możliwości i sposobów działania na szerokim polu Kościoła. Często poznanie i doświadczenie własnego charyzmatu zajmuje dużo czasu, więc na powszechny wymiar Kościoła nie ma już miejsca,
• potrzeba dużo uwagi i dobrej woli, aby poszczególne charyzmaty piastowane przez ruchy działające w parafii udało się łączyć w jedną całość organizmu Kościoła. Bywa, że te poszczególne charyzmaty poszczególnych grup w parafii są tak słabo rozwinięte, że na szerszym polu w ogóle nie są widoczne,
• bywa, że jedna czy druga wspólnota ma tak znaczne roszczenia wobec parafii, jakoby wyglądało, że to Kościół ma jej służyć, a nie ona Kościołowi,
• osoby zaangażowane w tych ruchach zazwyczaj dbają o swoje solidne życie duchowe, ale już nie wystarcza im umiejętności animowania i troski o życie duchowe wszystkich parafian.

Posługa informacji (parafialne media)

Podstawowym środkiem przekazywania informacji w parafii są ogłoszenia duszpasterskie kierowane do wiernych w każdą niedzielę. Ogłoszenia są też wywieszane w gablocie przed wejściem do kościoła oraz umieszczane na stronie internetowej parafii.

Drugim środkiem informacji jest strona internetowa parafii (www.hrubieszow.parafia.info.pl). Podawane są tam codzienne intencje mszalne, ogłoszenia duszpasterskie z każdej niedzieli oraz stałe informacje z życia parafii. Jest zakładka umożliwiająca kontakt z parafią czy też z poszczególnymi księżmi oraz możliwość wpisania się do księgi gości. Okazuje się, że z tych możliwości kontaktu wiernych z duszpasterzami prawie nikt nie korzysta.

Przed wejściem do kościoła są umieszczone gabloty informacyjne. Jedna na ogłoszenia parafialne i bieżące sprawy z życia parafii, druga na informacje o zgromadzeniu Córek Matki Bożej Niepokalanej, a pozostałe na informacje z życia poszczególnych wspólnot działających przy parafii. Ponadto dwa razy w roku są roznoszone do wszystkich rodzin na terenie parafii małe broszurki z informacją o najważniejszych sprawach z życia parafii. Przy roznoszeniu zaangażowani są członkowie różnych wspólnot z parafii.

Zasadniczo wierni przyjmują te informacje, jednak rzadko interesują się nimi. Gdy oczekujemy informacji zwrotnej, otrzymujemy je tylko w 10 procentach. Zatem zagadnienie wymiany informacji parafii z wiernymi jest wciąż jeszcze niedopracowane.

Oto prognoza dla naszej parafii

Nietrudno przewidzieć, że jeśli nic nie zostanie zrobione, to z czasem zdolność parafii do tworzenia wspólnotowych relacji znacznie się osłabi. Ograniczy się to jedynie do obrzędów religijnych związanych z głównymi świętami roku liturgicznego oraz z rytuałem rodzinnym (jak chrzty, pierwsze komunie, pogrzeby i coraz rzadsze bierzmowania oraz śluby kościelne).

Liczba regularnie praktykujących będzie niższa od przystępujących do sakramentów, tyle że nasilą się prośby czy domaganie się sakramentów „po jak najniższej cenie” – bardziej z motywów troski o wizerunek niż o wiarę.

Religijność ludzi coraz słabiej będzie utożsamiała się z Kościołem. Będą oni szukać swojej duchowości poza propozycjami duszpasterskimi, gdzieś w alternatywnych kanałach. Te duchowe poszukiwania nabiorą coraz bardziej charakteru indywidualistycznego i folklorystycznego. Gdy więc na „rynku idei religijnych” pojawi się ciekawsza propozycja niż ta parafialna, wtedy czasowo będzie można zmienić sobie dostawcę, dopóki Kościół nie dostosuje się do „wymagań wolnego rynku”.

Także poszukiwanie przez ludzi duchowości i sensu życia niekoniecznie będzie łączyło się z Kościołem Chrystusowym, lecz będzie coraz bardziej intymnym i indywidualnym zapełnianiem pustki prowokowanej przez zlaicyzowaną kulturę i przez płytkie, ale różnorodne propozycje na rozwiniętym „rynku idei i religijności”.

W ten sposób Kościół, choć wciąż obecny na terytorium, straci realny wpływ na życie ludzi i już nie będzie koniecznym punktem odniesienia dla ich codziennego życia. Oprócz proboszcza wszelkie inne figury kościelne stopniowo zanikną z wyjątkiem nielicznej grupy najbardziej energicznych osób zaangażowanych w życie kulturalne i charytatywne.

Rodzina pozostanie deklarowaną wartością, ale w zderzeniu z rzeczywistością będzie traktowana jako ideał trudny, a wręcz niemożliwy do realizacji w społeczności zdominowanej przez rodziny podzielone i związki nieformalne, a także deprecjonowaną przez coraz większą liczbę osób, które w ogóle zrezygnują z trwalszych form wspólnego życia w przekonaniu, że może to im przeszkadzać w osiąganiu indywidualnych celów.

Kolejne pokolenia młodych będą coraz bardziej oddalać się od bliskich relacji z Kościołem, utrzymując tylko formalny związek z parafią. Co więcej, nawet tradycyjne wyrazy religijności staną się dla nich coraz mniej zrozumiałe i przydatne.

Część młodych, którzy choćby w formie młodzieńczego buntu, wciąż będą szukać pogłębionego doświadczenia duchowego, ale zostaną „skazani” niemal wyłącznie na propozycje zamkniętych grup (nie tylko kościelnych), gdyż parafii nie będą już postrzegać jako „miejsca troski o duchowość”.

Ideał wspólnoty przyjęty w naszej parafii

Parafię św. Mikołaja w Hrubieszowie tworzą wszyscy ochrzczeni, którzy uznają Proboszcza za swojego Pasterza i Przewodnika, promując w sąsiedztwie życie wiary, dając wiarygodne świadectwo Jezusowej Ewangelii Miłości. Wszystko po to, aby w trudnych czasach skutecznie budzić nadzieję spotkania w Kościele żywego Chrystusa obecnego w życiu wspólnoty parafialnej, dynamicznej i otwartej na włączenie różnorodnych ludzi dobrej woli do wspólnego dążenia w stronę Królestwa Bożego drogą prawdy, paschalnej odnowy i przemiany.

Sytuacja parafii w chwili rozpoczęcia realizacji Programu odnowy

W sierpniu 2013 roku zespół animujący odnowę tej parafii wspólnie z księdzem proboszczem przygotował pierwszy list do parafian wraz z anonimowym kwestionariuszem ankiet. Bez względu na trudności dotarliśmy prawie do wszystkich rodzin w parafii. Proces zwrotu ankiet trwał około jednego tygodnia, chociaż były przypadki, kiedy ankiety wracały również i po tym terminie. Z około 3 000 ankiet zostało zwróconych 289 ankiet, co stanowi tylko 9,54 procent. Analiza ankiet pozwoliła na określenie grupy społecznej naszej parafii, która odpowiedziała na nasz list poprzez zwrot załączonych ankiet. Najliczniejszą grupą byli parafianie, którzy obecnie są już emerytami lub rencistami.

Wnioski z wypełnionych ankiet.

1. Zakładając, że ankiety zostały wypełnione przez osoby zaangażowane w życie parafii (przez same ruchy lub częste uczestnictwo w liturgii), to zwraca uwagę duże nierozumienie zasad funkcjonowania parafii i trudność z rzeczową odpowiedzią na pytania.
2. Osoby niby związane z parafią nie wiedzą, czym żyje parafia. Nie są świadomi zasad, na jakich funkcjonuje.
3. Nie utożsamiają się z parafią czy Kościołem. Traktują go instrumentalnie dla ich bardziej doczesnych niż wiecznych potrzeb.
4. Sprawy materialne są dla nich o wiele większą bolączką i bardziej ważne od duchowych.
5. Na pytanie „czy zamierzasz się angażować w życie parafii?” odpowiedzi były raczej lakoniczne, wymijające i rzadko pozytywne.
6. Wierni bardziej pragną, by Kościół umożliwiał dostęp do sakramentów dla osób żyjących w związkach niesakramentalnych, aniżeli dbał i nauczał o trwałości małżeństwa i duchowej czystości.
7. Poza tym dostrzeżono następujące przeszkody w doświadczaniu wspólnoty:

• • Braki w formacji i niewłaściwe rozumienie, czym jest Kościół,
  • niespójność życia i wiary,
  • niskie poczucie bycia w Kościele oraz rozumienia jego misji,
  • krytykanctwo nacechowane moralizatorstwem,
  • słabe zaangażowanie w życie wspólnoty parafialnej,
  • postawa klienta w parafii, szczególnie wobec kapłanów.

W roku 2013 było 21 procent osób chodzących do kościoła, w kolejnych latach lekko wzrosło do 22–23 procent, ale przez pandemię spadło do 16 procent i tak jest obecnie.

Podczas 8 lat realizowania programu staraliśmy się o ukazanie parafii jako wspólnoty ewangelizującej i wciąż ewangelizowanej, co najbardziej wyraża się i umacnia podczas liturgii Mszy Świętej. Dlatego zadbaliśmy o zaangażowanie świeckich w przebieg liturgii (komentarze, czytania, modlitwa wiernych, procesja z darami) oraz proponowane gesty (przy powitaniu, przy akcie pokuty, przy procesji z darami, przy znaku pokoju, przed i po przyjęciu komunii świętej, przed rozesłaniem). Staraliśmy się, aby to wszystko było związane z danym wydarzeniem. Do tego nawiązywała też dekoracja kościoła wewnątrz i na zewnątrz.

Kapłan celebrujący Mszę Świętą mówił wtedy kazanie tematyczne, wyjaśniając „wartość”, na którą chcieliśmy uwrażliwić wiernych w wydarzeniu. Zachęcaliśmy też do robienia takich symbolicznych gestów w domu. Wszystko było poprzedzane konkretną informacją zawartą w Liście do parafian „Głos św. Mikołaja”. List ten trafiał do chodzących do kościoła, ale był też zanoszony do pozostałych parafian.

Oto niektóre z gestów ewangelizacyjnych, które były przeżywane podczas wspólnotowych liturgii w naszej parafii w celu uwrażliwiania na konkretne wartości wspólnotowe:

• wydarzenie Poznajmy się– przed przekazaniem znaku pokoju celebrans zachęcił wiernych do przezwyciężenia anonimowości przez podanie ręki na znak pokoju i wymówienie swojego imienia,
• wydarzenie Rozpoczęcie roku duszpasterskiego– celebrans zachęca, aby podeszli bliżej ołtarza członkowie wspólnot oraz ci, którzy deklarują wsparcie dla inicjatyw ewangelizacyjnych – wtedy otrzymują oni indywidualne błogosławieństwo na czas pracy w parafii,
• wydarzenie Współpraca– w procesji z darami niesione są symbole wyrażające współpracę fundatorów i całych pokoleń tych, którzy byli zaangażowani w tworzenia i utrzymywanie parafii przez stulecia jej istnienia, składając przy tym na kartkach deklaracje osobistego zaangażowania się w rozwój parafii,
• wydarzenie Rodziny pod krzyżem– liturgię Mszy Świętej rozpoczynamy na zewnątrz pod krzyżem misyjnym,
• wydarzenie Współodpowiedzialność – w czasie Mszy Świętej dziękujemy za każdego, kto na nią przyszedł i nawzajem umacniamy się modlitwą,
• wydarzenie Zjednoczenie – poprzez dar siebie dla wspólnego dobra (wierni sami podchodzą do koszyczka w celu złożenia ofiary na tacę),
• wydarzenie Błogosławieństwo – uwrażliwienie na znaczenie indywidualnego błogosławieństwa: po kazaniu każdy wierny zwraca się do osoby obok z prośbą Pobłogosław mnie i sam też błogosławi innych obok,
• wydarzenie Wdzięczność – po przyjęciu komunii świętej poszczególne wspólnoty razem wypowiadają tekst dziękczynienia.

Podobnie przy każdym wydarzeniu proponowane były symboliczne gesty do zrobienia w domu. Zachęcały one przede wszystkim do spotkania rodzinnego, do wspólnej modlitwy i różnych wyrazów życzliwości przy budowaniu głębszych wzajemnych relacji.

I co uzyskaliśmy przez te 8 lat?

• PZK – Parafialny Zespól Koordynacyjny. To grupa kilkunastu osób, które zostały uwrażliwione na wartości wspólnotowego duszpasterstwa po kilku kursach i szkole animatora, a także po czynnym angażowaniu się w realizację wielu wydarzeń.
• Sieć posłańców – to grupa kilkudziesięciu osób, które roznoszą listy ewangelizacyjne do każdej rodziny w parafii, bo zostały uwrażliwione na potrzebę szerzenia Dobrej Nowiny.
• Grupa aktywnych wiernych, którzy nie tylko czytają sobie List do parafian, ale także wykonują proponowane tam gesty ewangelizacyjne.
• Duszpasterze, którzy krok po kroku formują w sobie nową mentalność, pomagająca dostrzegać istotę synodalności i jej potrzebę w Kościele.
• Mamy więc już u siebie początki duszpasterstwa organicznego realizowanego w duchu obrzędu chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych.
• Możemy też liczyć na doświadczenie ludzi, którzy potrafią poczuć się swobodniej w parafialnej świątyni, dzięki temu łatwiej im być dla innych bardziej życzliwymi.
• Udało się zmniejszyć dystans między duchownymi i wiernymi świeckimi (odczuwamy też większe otwarcie na siebie nawzajem, dzięki udanej współpracy).
• Widoczne jest również zbliżenie się do siebie poszczególnych ruchów działających w parafii (dzięki zaangażowaniu ich członków w realizację wspólnego programu całej parafii, a także przez ich włączanie się w formację współpracowników duszpasterskich).
• Zauważamy, że ludzie spoza parafii uczestnicząc w naszych Mszach Świętych, często okazują pozytywne zaskoczenie ewangelizacyjnymi gestami, które proponujemy, i są tym zbudowani.
• Dostrzegamy zdecydowany wzrost braterskich relacji w parafii. Ludzie chętniej i częściej pozdrawiają się, szczególnie podczas wydarzeń ewangelizacyjnych.
• Praktyka czytania katechez przez świeckich przed każdą niedzielną Mszą Świętą nie stwarza już większego problemu, ani też nikogo już nie dziwi.
• Ludzie zaczynają dostrzegać, że wszechobecny indywidualizm kulturowy świata nie służy im, zaczynają tęsknić za Kościołem jako wspólnotą, która może być dla nich bezpiecznym domem.
• Wiara przestaje być sprawą prywatną i anonimową, a ludzie widząc zaangażowanie innych, sami nabierają odwagi, aby przyznawać się, że są katolikami.
• W domach coraz więcej dyskutuje się na temat naszych listów ewangelizacyjnych. Są nawet rodziny, w których proponowane w tych listach wydarzenia weszły już do wspólnego rytuału i po prostu czekają na następne wydarzenie. Rośnie też szacunek i akceptacja dla osób zaangażowanych w życie parafii.
• Wydaje się, że proponowane dotychczas wydarzenia wpłynęły w znacznym stopniu na ocieplenie relacji między ludźmi i uwrażliwiły ich na wartość Kościoła – komunii. W związku z tym pomogło to nam we wzajemnym otwieraniu się na siebie, a paraliżujący lęk przed drugim człowiekiem powoli jest przełamywany.
• W czasie rekolekcji niemal wszyscy wierni interesowali się oferowanymi im konspektami (choć trzeba było podejść pod ołtarz, żeby je zabrać).
• Podobnie z Listem do parafian – obecnie parafianie sami zabierają go sobie ze stolików przy ołtarzu (też dla sąsiadów), choć wcześniej nie wykazywali tym zainteresowania.
• Kilka nowych osób zaangażowało się w czytanie Słowa Bożego podczas Liturgii.
• Wierni wykazali większą troskę o duszpasterzy, zamawiając w tym roku kilka Mszy Świętych za kapłanów tu pracujących.
• Pojawiło się kilku dorosłych, którzy podjęli się posługiwania przy ołtarzu jako ministranci i lektorzy.
• A zapożyczona z innej parafii modlitwa jest teraz u nas regularnie odmawiana w niedzielę pod koniec każdej Mszy Świętej:

Panie Jezu wierzymy,
że Twoja troska o odnowę tej parafii
jest większa od naszych pragnień.
Przemieniaj więc wszystko
i każdego z nas. Daj nam serce słuchające
i gotowe pójść za Twoim głosem.
Niech Twój Duch działa przez nas
z wielką mocą i wolnością.
Błagamy o to przez wstawiennictwo Maryi,
Gwiazdy Ewangelizacji,
w której ręce składamy dzieło odnowy
naszych serc i całej parafii. Amen.

Znacząca dla życia parafii stała się celebracja rozpoczęcia roku duszpasterskiego, podczas której buduje się wspólną odpowiedzialność za zbawienie innych, że moja wiara nie jest prywatna, bo ona zobowiązuje do troski o wiarę innych. Osoby o tym przekonane na oczach wszystkich podchodzą do ołtarza po indywidualne błogosławieństwo, a ich gest świadectwa daje do myślenia wszystkim, którzy to obserwują.

Kontakt: ks. Wiesław Oleszek,
proboszcz parafii pw. św. Mikołaja w Hrubieszowie
adres: ul. 3 Maja 6, 22-500 Hrubieszów
diecezja zamojsko-lubaczowska
http://hrubieszow.parafia.info.pl